معرفی قلعه تاریخی گیسور…

بناهای برجای مانده از گذشتگان به عنوان یکی از نمودهای مهم و مشهود تمدن و تاریخ هر ملت و شناسنامه فرهنگی هستند که حفظ و حراست آنها ضرورتی اساسی است و قلعه تاریخی گیسور گناباد در خراسان رضوی از جمله آنهاست.

ایران با داشتن آثار تاریخی مختلف گنجینه تاریخ و فرهنگ و هنر محسوب می شود و از غنای فرهنگی و تاریخی بسیار برخوردار است. در این میان شهرستان گناباد با قدمت و غنای تاریخی و فرهنگی دارای ظرفیتهای بسیار در زمینه های گردشگری است که از جمله آنها می توان به آثار تاریخی متعدد آن اشاره کرد.

از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد ۱۴۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این میان ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارد و ۱۵ اثر آن نیازمند مرمت اضطراری هستند که یکی از مهمترین آنها قلعه تاریخی و مقبره جغتین در روستای گیسور این شهرستان است.

شهرستان گناباد در جنوب خراسان رضوی با قدمتی کهن و آثار تاریخی و ظرفیتهای گردشگری متعدد دارای غنا و اصالت تاریخی بسیار می باشد، سابقه این خطه تا جایی است که شهر گناباد بر اساس شاهنامه فردوسی عرصه جنگ و حماسه دوران اساطیری نامگذاری شده است.
گناباد در زمان هخامنشیان مسکونی بوده و چون در مسیر راه زابل و مکران و فارس به ترکستان و بر سر راه غرب ایران به هرات واقع بوده مورد توجه سلاطین آن دوره باستانی قرار داشته است.
پیش از اسلام این خطه گذرگاه درونی فلات ایران و بخشهای خاوری آن محل برخورد لشکریان ایران و توران بوده است و گناباد در سال ۳۱ هجری قمری به دست مسلمانان افتاد و در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی آباد و از اعتبار و اهمیت ویژه برخوردار بود.
گناباد در دوره تیموریان نیز اهمیت داشت و حاکمان ایالت قهستان در آن ساکن بودند و در همین دوره است که دومین مسجد دو ایوانی این ناحیه ساخته شد.
گناباد در اوایل حکومت صفوی مدتها محل نبرد بین ایران و ازبکان بود، با این حال در این دوران مورد توجه بود و گسترش یافت. بناهایی چون امام زاده سلطان محمد عابد(ع) کاخک، مسجد جامع گناباد، آب انبار و کاروانسراهای شاه عباسی آثاری از همین دوره هستند.
درباره علت نامگذاری گناباد نیز برخی آن را در اصل گون آباد مرکب از گون (در ترکی به معنای‌ خورشید) و آباد دانسته و این نام را وسیله ‌ای برای انتساب محل به خورشید قلمداد کرده اند، برخی نیز آن را گیوآباد دانسته بر این باورند که گیو پسر گناباد را بنا کرده است.

در این میان قلعه تاریخی گیسور یکی از آثار تاریخی ارزشمند در شهرستان گناباد به شمار می رود که با وجود قدمت تاریخی بسیار در آستانه تخریب قرار گرفته است و زخم کهن آسیب زمانه بر چهره آن خودنمایی می کند.

روستای گیسور آثار تاریخی بسیار در خود جای داده است که از قدیمی‌ترین آنها می توان به آتشکده‌ای متعلق به دوره پیش از اسلام و از معروفترین آثار نیز به آرامگاه “جغتین گیسور” اشاره کرد.

روایت های متفاوتی در مورد این مقبره وجود دارد، برخی از بزرگترها و قدیمی های روستای گیسور بر این باورند که مقبره موجود در این آرامگاه متعلق به جغتای پسر چنگیزخان مغول است که بر اساس شنیده ها جغتای در یکی از جنگ ها در توابع روستای گیسور کشته شده و در این آرامگاه به خاک سپرده شده است و بنابر روایتی دیگر این مقبره مربوطه به یکی از شاهزادگان ایرانی است.

سابقه سکونت در روستای گیسور به ۲ هزار و ۵۰۰ سال قبل باز می گردد و مصداق بارز آن وجود آتشکده تاریخی در این منطقه است.

در حوالی روستای گیسور از توابع دهستان پس کلوت بخش مرکزی گناباد و در ۷۲ کیلومتری مرکز این شهرستان قلعه تاریخی خود نمایی می کند.

از سده های گذشته در برخی نقاط کشور برای حفظ امنیت در نقاط شهری و روستایی بناهای شهری در قلعه که مشتمل بر برج نگهبانی و دیوارهای بلند بوده، احداث می شدند تا در مقابله با یورش راهزنان در امان بمانند.

با توجه به موقعیت روستای تاریخی گیسور و در عمر کهن آن دو قلعه تاریخی در این روستا احداث شده‌اند که یکی از این قلعه های تاریخی به مرور زمان زیر تلی از خاک مدفون شده و تنها بقایای کمی از آن باقی مانده و سابقه قلعه تاریخی فعلی در این روستا به دوران صفویه باز می گردد که وسعت آن به پنج هکتار می رسد و به مرور زمان بخشهای بسیاری از آن در معرض تخریب قرار گرفته است.

رییس شورای اسلامی روستای گیسور گناباد به خبرنگار ایرنا گفت: این روستا با توجه به سابقه تاریخی خود از آثار باستانی بسیار برخوردار است که قلعه گیسور از جمله آنهاست که سند تاریخی این روستا به شمار می رود و طی سالهای گذشته در آستانه آسیب جدی قرار گرفته و نیازمند توجه بیشتر مسوولان می باشد.

رضا علیزاده افزود: در بخشهایی از این قلعه منازل مسکونی واقع است و ملک شخصی است ولی بخشهایی از آن مانند سردر و برج ورودی دارای مالکیت شخصی نیست.

وی ادامه داد: قلعه تاریخی گیسور که بیانگر هویت این منطقه به شمار می رود به دلیل کم توجهی مسوولان ذیربط در آستانه تخریب قرار گرفته و بخشهایی از آن توسط برخی اهالی تخریب و بخشهایی هم به مرور زمان رو به ویرانی نهاده است.

رییس شورای اسلامی روستای گیسور گناباد با بیان اینکه طی ۴۰ سال گذشته هیچ اقدام مناسبی برای بازسازی و مرمت این قلعه تاریخی انجام نشده است، از مشارکت مردمی و راه اندازی پویش اهالی روستای گیسور برای جمع آوری هزینه مرمت این اثر تاریخی خبر داد.

وی گفت: در این راستا اهالی ساکن روستای گیسور و دیگر نقاط شهرستان گناباد و سایر شهرستانها نظیر تهران در حد توان خود در این زمینه مشارکت دارند و یکی از خیران گیسوری ساکن تهران هم سال گذشته پرداخت یک میلیارد ریال را برای این منظور متقبل شد که در مرحله نخست با مشارکت مردم سردر و بخشهایی از ورودی قلعه مرمت می شود.

علیزاده افزود: مسوولان و کارشناسان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد در بازدید از این اثر تاریخی مهمترین نیاز آن در مرحله فعلی را زدن داربست بر روی سقف ورودی آن عنوان کردند تا از استمرار تخریب آن جلوگیری شود.

وی ادامه داد: روستای گیسور از سده های گذشته به صورت روستای مسکونی و نظامی مطرح بوده و از جایگاه خاصی در بین حکام منطقه برخوردار بوده است.

لازمه اختصاص اعتبار مرمت قلعه تاریخی، ثبت در فهرست میراث ملی است

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: قلعه تاریخی گیسور این شهرستان تاکنون در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده و لازمه برخورداری یک اثر از اعتبار مرمت، ثبت آن در فهرست آثار ملی است.

علیرضا شناسایی افزود: به دلیل سکونت تعدادی از اهالی در بخشهایی از قلعه گیسور و وجود مالکیت شخصی امکان ثبت این اثر در فهرست آثار ملی وجود ندارد ولی سردر و بخشهایی از ورودی این قلعه مالکیت شخصی ندارد و پیگیریهایی برای ثبت این بخش قلعه در فهرست آثار ملی در دست انجام است.

وی کمبود اعتبار را از مشکلات مهم مرمت آثار تاریخی این شهرستان ذکر کرد و ادامه داد: ۱۵ اثر تاریخی این شهرستان نیازمند مرمت اضطراری هستند که از مهمترین این آثار می توان به قلعه های تاریخی گیسور و عمرانی و پل تاریخی کال شور اشاره کرد.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد گفت: طی ۲ سال گذشته اعتباری برای مرمت آثار تاریخی گناباد اختصاص نیافته و امسال هشت میلیارد ریال برای مرمت برخی آثار تاریخی محدوده حریم قنات قصبه اختصاص یافته است.

وی افزود: این در حالی است که با پیگیریهای متعدد در این مدت اعتبارات خوبی برای سرمایه گذاری و گردشگری اختصاص یافته است.

شناسایی ادامه داد: یکی از خیران گیسوری مقیم تهران قول تامین یک میلیارد ریال برای بازسازی بخشهایی از ورودی و سردر قلعه تاریخی این روستا را داده است در حالی که برای مرمت آن دستکم ۹ میلیارد ریال و فقط برای مرمت سقف آن سه میلیارد ریال مورد نیاز است.

وی گفت: بر این اساس قرار است برای جلوگیری از تخریب بیشتر ورودی قلعه تاریخی گیسور چند داربست بر روی سقف آن گذاشته و در آینده به تدریج نسبت به بازسازی آن اقدام شود.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد با اشاره به راه اندازی پویش مردمی برای مشارکت در تامین هزینه های بازسازی قلعه تاریخی روستای گیسور افزود: مشارکت مردم در بازسازی آثار تاریخی بسیار ارزشمند است و در شرایط کمبود اعتبار در این بخش نقطه امیدی برای جلوگیری از تخریب این آثار به شمار می رود.

وی ادامه داد: علاوه بر روستای گیسور در تعدادی از مناطق شهری و روستایی این شهرستان نظیر نوغاب و روستاهای ریاب، باغ آسیا و بهاباد اقدامات مشترک با مشارکت مردم برای مرمت آثار تاریخی در دست اجراست.

روستای گیسور از توابع بخش مرکزی شهرستان گناباد واقع در منتهی الیه ضلع شرقی دهستان پسکلوت و نزدیک منطقه کیبرکوه در ۷۲ کیلومتری مرکز شهرستان و ۳۰ کیلومتری مرکز این دهستان حد فاصل شهرستانهای گناباد، خواف و قاین قرار دارد.

،/مرکز شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است/ایرنا