علم نجوم در گناباد…
علم نجوم از پیشینه خاصی در گناباد استان خراسان رضوی برخوردار است و ملامظفر منجم و فرزندان او محمدتقی و میرزاشفیع و فرزندان آنان محمدرضا و محمدعلی منجم باشی و ملامظفرثانی همگی از منجمین برجسته سده‌های گذشته و به خصوص دوران صفویه در این شهرستان بوده‌اند.
شهرستان گناباد با توجه به قدمت و پیشینه کهن که به ۲ هزار و ۵۰۰ سال قبل باز می گردد، مهد عرفا و دانشمندان، نویسندگان، محدثین، شاعران، حکما، کاتبان و منجمان طی سده های گذشته بوده است و از این میان بیش از ۸۰ نفر از افراد شاخص در این بخشها هریک به نوعی در زمان خود اعم از علم نجوم، خطاطی، شعر و عرفان، ادبیات، تاریخ و علوم انسانی تاثیر گذار بوده‌اند.
از جمله این دانشمندان در طول تاریخ گناباد می توان به خواجه اختیار منشی گنابادی، ابومنصور ریابی، ملامظفر گنابادی، محمد تقی منجم، میرزا شفیع منجم باشی، میرزاقاسم گنابادی، محمد پروین گنابادی، میرزابیک مورخ، شمس الدین محمد کاخکی، مظفر بن محمد قاسم مظفر گنابادی، شیخ علی روشناوندی، ملاشیخ ذبیح الله بیلندی، ملاعبدالصمد بیلندی، ملا عبد العلی بیلندی و ملا محمد شهری اشاره کرد
نجوم از علوم مورد توجه حکمرانان صفویه بود و برجسته ترین منجمان ایرانی در این دوره فعالیت می کردند، این منجمان علاوه بر فراهم کردن جدولهای تقویمی، در زمینه سـاختن دسـتگاههای نجومی نیز فعالیت داشتند و معروف تـرین اسـطرلاب سازان ایرانی در عصر صفویه می زیستند.
گناباد در دوره صفویه یکی از مراکز مهم آموزشی در زمینه نجوم بود و در گناباد یک مدرسه عالیه هیأت و نجوم فعالیت داشت که حتی استادان علوم فلکی نیز فرزندان خود را از تمام اطراف و اکناف ایران برای آموزش به آنجا می فرستادند.
مدرسه نجومیه از آثار مهم تاریخی و بیانگر هویت علمی و فرهنگی و به خصوص علم نجوم گناباد در سده های گذشته است که همچون نگینی در بین آثار تاریخی این شهرستان در منطقه قصبه شهر می درخشد.
بنای این مدرسه در کوی شرقی گناباد در مجاورت مسجد جامع این شهر واقع است، این مدرسه از یادگارهای معماری اسلامی در دوره صفویه و نشان دهنده ارج و مقام علم و دانش در این شهر است که به دلیل تدریس علوم نجوم و افلاک در این مکان به مدرسه نجومیه مشهور شده است.
مدرسه نجومیه در مقابل مسجد جامع گناباد در کوی شرقی از بناهای دوره صفویه است که بعدها در زمان قاجار مرمت شده است.
در سده های گذشته به خصوص دوره صفویه گنابادیها در علم نجوم گوی سبقت را از سایر بخشهای کشور ربوده بودند بطوری که شاردن گردشگر فرانسوی در سفرنامه معروفش نوشته است: “همه منجمان ایران، دست کم بزرگان آنان از ایالت خراسان، از بلده کوچک گناباد و از یک خانواده مشهور که منجمان بزرگی از آن برخاسته اند، بودند و دانشمندان معروف فلکی ایران طی ۷۰۰ سال اخیر همگی از سرزمین خراسان بوده اند و شاهنشاه ایران جز اختر شمارانی که در گناباد زاده شده و پرورش یافته باشند شخص دیگری را به خدمت نمی پذیرد”.
از معروف ترین دانشمندان و منجمان گنابادی در دوران صفویه می توان به ملا محمد قاسم معروف به ملامظفر گنابادی اشاره کرد، ملامظفر علاوه بر مهارت در علم نجوم و َ ریاضیات، طبع شاعری هم داشت، ملا مظفر گنابادی از مشاهیر و دانشمندان علم نجوم و ریاضی و از منجمان بزرگ دربار شاه عباس صفوی بود.
یک باستان شناس و پژوهشگر میراث فرهنگی استان خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: کوی شرقی گناباد و منطقه قصبه شهر به عنوان هسته نخست شهری شهرستان گناباد در سده های قدیم دارای یک میدان مرکزی بوده که بناهای عام المنفعه مانند مسجد، مدرسه، حوض انبار و بازار در اطراف آن قرار داشت و از بین آنها تنها سه اثر شامل مسجد جامع، آب انبار و مدرسه نجومیه باقی مانده و بقیه به مرور زمان تخریب شده اند.
رجبعلی لباف خانیکی افزود: مدرسه نجومیه یکی از بناهای مربوط به دوران صفویه است که در زمان قاجار و سال ۱۳۳۸ هجری قمری برابر با ۱۲۹۸ هجری شمسی در زمان احمدشاه قاجار توسط حاج محمد سید و همچنین سید محمد تقی بازسازی شد.
وی ادامه داد: این مکان به دلیل تدریس علم نجوم و اهمیتی که از این نظر طی سده های گذشته داشته به مدرسه نجومیه معروف شده است، مدرسه نجومیه گناباد در دوران صفویه و قاجاریه و به خصوص در بین پادشاهان صفویه از ارزش خاصی برخوردار بوده است به طوری که برخی از پادشاهان و خوانین و سران صفوی و حتی دانشمندان فرزندان خود را برای تعلیم علم و از جمله نجوم از سایر نقاط کشور به گناباد رهسپار می کردند.
این باستان شناس گفت: ملامظفر گنابادی از علما و منجمان شاخص در دوره صفویه بود و شاه عباس صفوی در زمینه مسائل مهم با وی مشورت می کرد و بسیاری از پیش بینی های ملامظفر همان گونه که تشخیص داده بود، اتفاق می افتاد که از جمله آنها می توان به چگونگی مرگ شیخ بهاءالدین عاملی، ….
دنباله دارد👇
✍️ به ما بپیوندید.👇
عصر گناباد
@asregonabad97
